103 lata temu!

Dzień 11 listopada to symboliczna data w historii Polski, bowiem wiąże się ona jedynie z epizodem przekazania władzy przez Radę Regencyjną Królestwa Polskiego brygadierowi Józefowi Piłsudskiemu, a także zakończeniem działań wojennych na wszystkich frontach I wojny światowej. Faktyczne odzyskanie niepodległości to szereg działań politycznych i militarnych na przestrzeni kilku lat związanych nie tylko z I wojną światową. Święto Niepodległości - po 123 latach zaborów - przez Polaków obchodzone jest z pewnymi i znaczącymi przerwami, o czym wspomnę w rozszerzeniu, co dowodzi o zmiennych losach naszego kraju również w ostatnim ponad stuleciu istnienia. Jak dobrze liczę, to obecne obchodzone będzie jako trzydzieste piąte.

Rada Regencyjna Królestwa Polskiego (27.10.1917 – 14.11.1918) zastępująca króla, w składzie:

• hrabia Józef Ostrowski (21.01.1850 – 20.06.1923),
• abp Aleksander Kakowski (05.02.1862 – 20.12.1938) – Prymas Królestwa Polskiego,
• książę Zdzisław Lubomirski (04.04.1965 – 31.07.1943).

Święto Niepodległości ustanowione zostało ustawą sejmową z dnia 23.04.1937 r. (Dz. Ustaw RP nr 33, poz. 255) podpisaną przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego i Premiera RP Sławoja Składkowskiego. Zatem oficjalnie obchodzone było do wybuchu II wojny światowej tylko dwukrotnie (1937 i 1938). Wcześniej obchodzono dzień 11 listopada tylko w ceremoniale wojskowym. W latach okupacji niemieckiej święto było zakazane, ale obchodzono je nielegalnie w podziemiu. Po wojnie tylko w 1944 roku obchodzono je na części wyzwolonego kraju. Definitywne zaprzestanie obchodów tego święta i zastąpienie go Świętem Odrodzenia Polski dnia 22 lipca ustanowiono ustawą sejmową z dnia 22.07.1945 r. (Dz. Ustaw RP nr 32, poz. 194) podpisaną przez Prezydenta Krajowej Rady Narodowej Bolesława Bieruta i Premiera Rządu Tymczasowego RP Edwarda Osóbkę-Morawskiego. Przywrócenie tego święta nastąpiło ustawą sejmową z dnia 15.02.1989 r. (Dz. Ustaw PRL nr 6, poz. 34) podpisaną przez Zastępcę Przewodniczącego Rady Państwa PRL Kazimierza Barcikowskiego.

Kalendarium odzyskania niepodległości w latach 1914-18.

Dnia 28.06.1914 – zamach w Sarajewie, zabójstwo następcy tronu Austro-Węgier Franciszka Ferdynanda Habsburga wraz z żoną Zofią Chotek (Hohenberg) przez serbskiego nacjonalistę Gavriło Principa. Upokarzające ultimatum Austro-Wegier wobec Serbii dotyczące śledztwa tego zabójstwa.

Dnia 28.07.1914 – niespełnienie przez Serbię ultimatum i wypowiedzenie wojny Serbii przez Austro-Węgry. Rozpoczęcie I wojny światowej.

Dnia 27.08.1914 – z inicjatywy Józefa Piłsudskiego i Naczelnego Komitetu Narodowego przy zgodzie władz zaborczych, na terenie Krakowa utworzenie Legionów Polskich, odejmujących teren całej Galicji.

Dnia 02.10.1914 – wymarsz Legionów Polskich z Krakowa na Warszawę, stoczenie kilka bitew w wojskami rosyjskimi. Zajęcie Kielc i Radomia.

Dnia 05.11.1916 – wydanie przez władze niemieckie i austriackie Aktu 5 listopada gwarantującego powstanie marionetkowego Królestwa Polskiego.

Dnia 21.11.1916 – śmierć cesarza Austro-Węgier Franciszka Józefa I. Następcą młody Karol I Habsburg, niespełna trzydziestoletni bratanek zmarłego cesarza.

Dnia 14.01.1917 - rozpoczęcie działalności Tymczasowej Rady Stanu, oznaczające formalne zaistnienie Królestwa Polskiego.

Dnia 23.02.1917 – rozpoczęcie rewolucji lutowej w Rosji.

Dnia 15.03.1917 – abdykacja cara Mikołaja II Romanowa. Rosja Republiką, a Georgij Lwow pierwszym premierem postcarskiej Rosji.

Dnia 04.06.1917 – z inicjatywy Romana Dmowskiego na terenie Francji powstaje polska armia (tzw. Błękitna Armia) pod dowództwem generała Józefa Hallera, która niebawem przystępuje do działań wojennych u boku wojsk francuskich.

Dnia 9-11.07.1917 – Kryzys przysięgowy – odmowa Legionów Polskich złożenia przysięgi na wierność cesarza Niemiec Wilhelma II Hohenzollerna.

Dnia 21.07.1917 – Aleksander Kiereński drugim premierem postcarskiej Rosji.

Dnia 22.07.1917 – aresztowanie przez Niemców Józefa Piłsudskiego i Kazimierza Sosnkowskiego oraz uwięzienie ich w Twierdzy Magdeburg.

Dnia 12.09.1917 - przejęcie obowiązków głowy państwa przez Radę Regencyjną Królestwa Polskiego w osobach: książę Zdzisław Lubomirski, kardynał Aleksander Kakowski i hrabia Józef Ostrowski.

Dnia 12.10.1917 – formalne powołanie do życia Królestwa Polskiego, przez władze niemieckie i austro-węgierskie.

Dnia 23/24.10.1917 – rozpoczęcie rewolucji październikowej oraz wojny domowej w Rosji, objęcie władzy w Rosji przez bolszewików pod kierownictwem Włodzimierza Lenina, ucieczka premiera Aleksandra Kiereńskiego.

Dnia 27.10.1017 r. – rozpoczęcie działalności Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego.

Dnia 16/17.07.1918 – zamordowanie przez bolszewików w Jekaterynburgu całej rodziny byłego cara Mikołaja II.

Dnia 07.10.1918 - ogłoszenie niepodległości Królestwa Polskiego przez Radę Regencyjną.

Dnia 16.10.1918 – fiasko Manifestu cesarza Austro-Wegier Karola I „Do moich Wiernych Austriackich ludów” i początek rozpadu monarchii habsburskiej, choć sam cesarz nie abdykował, lecz wyjechał z całą rodziną przez Szwajcarię i Portugalię na wyspę Maderę, gdzie w Funchal zmarł dnia 01.04.1922. Wyjazd cesarza z kraju uznany został jako abdykacja, skonfiskowano wszelkie dobra rodziny Habsburgów, łącznie z zakazem jej powrotu do kraju, a Austrię ogłoszono republiką, co z kolei spowodowało odłączenie się od niej Węgier, Czech, Chorwacji, Bośni, Galicji, Słowacji i Słowenii.

Dnia 19.10.1918 - powstanie Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego.

Dnia 23.10.1918 - powołanie rządu Józefa Śnieżyńskiego.

Dnia 28.10.1918 - posłowie polscy do parlamentu austriackiego powołali Polską Komisję Likwidacyjną dla Galicji i Śląska Cieszyńskiego, która przejąć miała władzę nad Galicją.

Dnia 30.10.1918 – Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego proklamowała przynależność państwową do Polski.

Dnia 31.10.1918 - rozpoczęło się rozbrajanie garnizonów austriackich (m.in. Kraków, Cieszyn), komendant garnizonu krakowskiego gen. Bolesław Roja wezwał najstarszych rangą polskich oficerów, by przejmowali od Austriaków komendy w Zachodniej Galicji. W Warszawie z funkcji dowódcy armii polskiej zrezygnował gen. Hans von Beseler.

Dnia 01.11.1918 - oddziały Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) rozpoczęły rozbrajanie żołnierzy niemieckich i austriackich (m.in. w Radomiu). W Lublinie powstał Związek Harcerstwa Polskiego, scalając polskie organizacje skautowe z trzech zaborów.

Dnia 6/7.11.1918 - w Lublinie powstaje Rząd Polskiej Republiki Ludowej Ignacego Daszyńskiego.

Dnia 10.11.1918 – ucieczka cesarza Niemiec Wilhelma II Hohenzollerna do belgijskiego Spa, a następnie do Doorn w Holandii, co w Niemczech uznano za zdradę i abdykację. Niemcy republiką.

Dnia 10.11.1918 - na dworzec główny w Warszawie w specjalnym pociągu z Berlina przybył Józef Piłsudski, zwolniony z więzienia w Magdeburgu. Został powitany przez regenta, księcia Zdzisława Lubomirskiego, a generał-gubernator Hans von Beseler formalnie przekazał władzę Radzie Regencyjnej.

Dnia 11.11.1918 - przekazanie przez Radę Regencyjną zwierzchniej władzy nad wojskiem brygadierowi Józefowi Piłsudskiemu. Po pertraktacjach Piłsudskiego z Centralną Radą Żołnierską wojska niemieckie zaczęły wycofywać się z Królestwa Polskiego. W ciągu 7 dni ewakuowano ok. 55 tys. żołnierzy niemieckich, rozbrojenie w nocy niemieckiego garnizonu stacjonującego w Warszawie, nadburmistrzem Poznania powołany zostaje Jarosław Drwęski (poprzednik: Ernst Wilms), data wybrana w II Rzeczypospolitej jako pamiątka odzyskania faktycznej niepodległości przez Królestwo Polskie (formalnie niepodległość Królestwa została ogłoszona 7 października).

Dnia 12.11.1918 - Rada Regencyjna powierza Józefowi Piłsudskiemu misję utworzenia Rządu Narodowego, a Józef Piłsudski zostaje Naczelnym Wodzem.

Dnia 13.11.1918 - Komitet Narodowy Polski w Paryżu kierowany przez Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego zostaje uznany przez Francję za rząd de facto, dołączając tym samym do grona zwycięskiej Ententy.

Dnia 14.11.1918 - rozwiązanie się Rady Regencyjnej i przekazanie zwierzchnictwa nad państwem Józefowi Piłsudskiemu. Piłsudski mianuje Ignacego Daszyńskiego prezydentem gabinetu ministrów.

Dnia 15.11.1918 - Zmiana nazwy państwa z „Królestwo Polskie” na „Republika Polska”. Monitor Polski nr 204 otrzymuje podtytuł „Dziennik Urzędowy Republiki Polskiej”.

Dnia 16.11.1918 - Józef Piłsudski podpisuje depeszę notyfikującą powstanie niepodległego Państwa Polskiego.

Dnia 17.11.1918 - po dymisji Daszyńskiego Józef Piłsudski mianuje premierem Jędrzeja Moraczewskiego.

Dnia 19.11.1918 - koniec ewakuacji wojsk niemieckich z Republiki Polskiej, nadanie z aparatu w Cytadeli Warszawskiej depeszy notyfikującej powstanie niepodległego Państwa Polskiego.

Dnia 22.11.1918 - podpisanie dekretu o podstawach ustrojowych Republiki Polskiej.

Dnia 28.11.1918 - dekret o zarządzeniu wyborów do Sejmu Ustawodawczego.

Dnia 29.11.1918 - Józef Piłsudski obejmuje urząd Naczelnika Państwa jako „Tymczasowy Naczelnik Państwa”.

Dnia 27.12.1918 – przyjazd do Poznania Ignacego Paderewskiego i początek Powstania Wielkopolskiego w Prowincji Poznańskiej.

W listopadzie 1918 r. wskrzeszono polską państwowość, ale bez granic, o które należało walczyć politycznie i militarnie. Do niepodległości przyczyniło się szereg uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych, a także zabiegi wszystkich polskich ugrupowań politycznych trzech zaborów i z obczyzny, a w szczególności zabiegi Ignacego Paderewskiego w Paryżu, Londynie, u prezydenta USA Woodrow’a Wilsona w Waszyngtonie, Romana Dmowskiego w Rosji, Paryżu i Londynie, formowanie wojska polskiego (błękitnej armii) we Francji przez generała Józefa Hallera, Legiony Polskie Józefa Piłsudskiego w monarchii habsburskiej itd. Militarnie najpierw w wojnie polsko-ukraińskiej 1918-19 i na Konferencji Pokojowej w Wersalu, czy w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-21 zakończonej pokojem w Rydze dnia 21.03.1921 r., następnie wyprawą na Litwę Środkową generała Lucjana Żeligowskiego 07-12.10.1920 r., plebiscytami na Śląsku Cieszyńskim dnia 27.09.1919, na Górnym Śląsku dnia 20.03.1921, Powiślu, Pomorzu, Warmii i Mazurach dnia 11.07.1920, trzema powstaniami śląskimi (16-24.08.1919, 19-25.08.1920 i 02.05. – 05.07.1921), a także sporami granicznymi z Czechosłowacją i Rumunią. Widzimy zatem, że odzyskanie niepodległości było aktem niezwykle złożonym i rozciągniętym w czasie, który kosztował wiele istnień ludzkich, mnóstwo strat materialnych i duchowych w narodzie. Wcześniej w licznych powstaniach i zrywach niepodległościowych. Wolność okupiona została wielką ceną licznych pokoleń Polaków, a jakże łatwo ją można stracić! Dlatego wolność należy pielęgnować przez wszystkich, bo jest ona świętością całego narodu. Żeromski pisał kiedyś: „ale świętości nie szargać, bo potrzeba aby świętą była”! Inny literat piórem nawoływał do walki o wolność: „Są w Ojczyźnie rachunki krzywd, obca dłoń ich też nie przekreśli, ale…”. Święto Niepodległości jest świętem wszystkich Polaków, a nie tylko niektórych!